• 3271 Wejścia
• 765 Pobrań

Najstarszym cmentarzem miasta o wielowiekowej tradycji, jakim jest Pasym, był zapewne cmentarz związany z kościołem parafialnym z 4 ćw. XIV w. Cmentarz ewangelicko – augsburski przy skrzyżowaniu ul. Tartacznej i ul. Tadeusz Kościuszki, na której znajduje się kaplica grobowa rodziny Rutkowskich, pierwotnie znajdował się poza murami miasta i był pierwszym samodzielnym cmentarzem Pasymia. Jego powstanie, datuje się na 1 poł. XVIII w. Istnienie tego cmentarza potwierdza plan geometry M. Garlinga z 1751 r. W związku z brakiem materiałów archiwalnych trudno jest określić kiedy cmentarz przestał być czynny. Można założyć, że chowano tu zmarłych do końca XIX w., do czasu powstania nowego cmentarza przy ul. Jana Pawła II. 25.07.1970 r. cmentarz został ostatecznie zamknięty Uchwałą Naczelnika Gminy, w 1984 r. został objęty ochroną, wpisem w Dzienniku Urzędowym Wojewódzkiej Rady Narodowej, a w 2007 r. wraz z kaplicą został wpisany do rejestru zabytków.

Cmentarz założony został na planie nieregularnego wieloboku. Wciąż czytelna aleja główna biegnącą ze wschodu na zachód w kierunku kaplicy rodowej, w centralnej części cmentarza, wyznacza oś tego założenia. Układ cmentarza w pozostałej części, stopniowo zatarła porastająca go roślinność. Układ kwater czytelny jest jedynie w miejscach, gdzie występują wyznaczające je kute ogrodzenia z dekoracyjną metaloplastyką. Na terenie całego cmentarza wciąż znaleźć można fragmenty nagrobków, w tym cementowe obramienia nagrobków, płyty nagrobne i ich podstawy, podstawy brakujących żelaznych krzyży oraz pojedyncze kamienne nagrobki wolnostojące. Wśród zidentyfikowanych 111 pozostałości różnych form upamiętnienia, tylko 7 miało zachowane choćby ślady inskrypcji o upamiętnionych zmarłych. Wśród zidentyfikowanych osób warto wymienić trzech burmistrzów Pasymia z 2. poł. XIX w. (Hinz, Erfurth, Mosel) oraz królewskiego leśniczego. Ciekawy przykład sztuki sepulkralnej stanowi wolnostojący nagrobek w formie rzeźby ściętego drzewa życia, poświęcony A. Langowi. Wśród zachowanych kutych ogrodzeń kwater, na jednym z nich zachowała się dekoracyjna tabliczka, przyporządkowująca kwaterę rodzinie Reichenbach. Znaki na jednym z kamiennych upamiętnień są częściowo przykryte przez ziemię i w związku z tym nie są czytelne. Większość nagrobków znajduje się w stanie szczątkowym, w związku z pozyskiwania materiału kamiennego z cmentarza w przeszłości. Zachowane są historyczne nasadzenia, ale obecny samosiew wymaga uporządkowania.

Cmentarz znajduje się w ogólnym stanie dewastacji i wymaga uporządkowania. Na zlecenie władze gminy przygotowany został projekt zagospodarowania cmentarza. Zakłada on przywrócenie walorów historycznych i estetycznych tego miejsca oraz jego adaptację dla obecnych potrzeb mieszkańców jako przestrzeń parkową.

Prezentowane pozostałości nagrobków znajdujące się na cmentarzu zostały zdigitalizowane podczas realizacji projektu "Ewidentnie ważne. Dokumentacja cmentarza i kaplicy w Pasymiu". Dofinansowano w ramach programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa – Wspólnie dla dziedzictwa. Wzięło w nim udział 13 wolontariuszy, którzy pracowali nad opisem cmentarza oraz współtworzyli jego dokumentację cyfrową: Paulina Kulesza, Dagmara Król, Zuzanna Jakubowska, Mateusz Osiadacz, Justyna Sobotka, Anna Majewska, Marta Liszewska, Karolina Kolaska, Kinga Alina Langowska, Anna Wojszel, Maciej Żmuda, Weronika Przygocka, Arkadiusz Młyńczak.
Foto główne: Weronika Przygocka


Prawa do wizerunku cyfrowego: CC BY 1.0 https://creativecommons.org/licenses/by/1.0/deed.pl