• 7011 Wejścia

Na tradycyjne budownictwo ludowe Pojezierza Mazurskiego ogromny wpływ, mimo akcji germanizacyjnych, miało polskie osadnictwo. Wykazuje ono wiele cech wspólnych z budownictwem wiejskim sąsiednich terenów, ale posiada również cechy regionalnej odrębności. Jedną z dość charakterystycznych form budownictwa mieszkalnego na Mazurach, a obecnie reliktową, były domy podcieniowe. Przykładem właśnie tego typu chaty mazurskiej jest prezentowana chałupa ze wsi Krzyżewo, gm. Kalinowo.

Wzniesiono ją ok. 1825 r., w latach 70. XX w. została przekazana wraz z zagrodą na rzecz Skarbu Państwa i od tamtej pory niezamieszkała powoli niszczała. Dopiero w latach 90. pozyskało ją Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie, które następnie w połowie lat 90. rozebrało ją, przewiozło na teren utworzonego przy muzeum parku etnograficznego i ponownie złożyło, adaptując na cele muzealne. Jest to budynek parterowy z dwuspadowym, krytym słomą dachem. W lewym narożniku ściany frontowej nad wejściem do budynku zrekonstruowano, wspomniany charakterystyczny podcień wypustowy oparty na trzech ozdobnych słupach. Służył on ochronie wejścia przed opadami atmosferycznymi, ale stanowił również miejsce, w którym można było wykonywać proste prace będąc schowanym przed słońcem i wiatrem. Dodatkową ozdobą elewacji są dekoracyjnie rzeźbione opaski okienne z nadokiennikami oraz charakterystyczny pazdur w szczycie dachowym. Chata z Krzyżewa, szerokofrontowa, asymetryczna i półtoratraktowa, założona jest na planie prostokąta, na kamiennej podmurówce. Pierwotnie była częściowo podpiwniczona, po jej przeniesieniu piwnicy nie odtworzono. Przywrócono jej natomiast tzw. czarną kuchnię, którą w trakcie remontów po II wojnie światowej, poprzedni właściciele zastąpili ceglanym kominem z kaflową płytą kuchenną i piecem. Oprócz niej w chacie znajdują się jeszcze wydzielone pomieszczenia izby, komory, tzw. białej kuchni i sieni. Budynek wzniesiono z belek sosnowych w konstrukcji wieńcowej i sumikowo-łątkowej, w narożach, czyli węgłach, łączonych na tzw. rybi lub jaskółczy ogon. Więźba dachowa wykonana została w konstrukcji krokwiowo-jętkowej. We wnętrzach chaty obecnie prezentowana jest ekspozycja narzędzi i wytworów rzemieślniczych: ciesielstwa, rymarstwa, kowalstwa, plecionkarstwa oraz rybołówstwa, którą również możecie zobaczyć na naszej stronie korzystając z zamieszczonego wirtualnego spaceru.

Literatura:
"Studia Angerburgica", t. 1, Węgorzewo 1996
Karta ewidencyjna zabytku architektury z zasobów Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie