• 2093 Wejścia
• 577 Pobrań

Janusz Moskal, jako aktywny pasjonat historii Braniewa i jego okolic jest członkiem Stowarzyszenia Historyczno – Poszukiwawczego Denar w Elblągu oraz Towarzystwa Miłośników Braniewa, które w roku 2016 utworzyło Muzeum Ziemi Braniewskiej, funkcjonujące obecnie w pomieszczeniach Collegium Hosianum. Część prezentowanych tam eksponatów pochodzi właśnie z bogatej kolekcji Pana Moskala. Jednak zdecydowaną większość odnalezionych przez niego obiektów, w tym pamiątek po przedwojennych mieszkańcach i pozostałości po zbrojnych konfliktach mających miejsce na tych terenach – przedmiotów codziennego użytku i militariów z różnych epok - zobaczyć można w jednej z baszt braniewskiego amfiteatru. Obiektem zdecydowanie wyróżniającym się na tle tej różnorodnej kolekcji jest wykonane z wapienia gotlandzkiego popiersie. Niewiele wiadomo o jego pierwotnej lokalizacji, jego fundatorze ani twórcy. Datowane na XVI w. przedstawia najprawdopodobniej zasłużonego dla Warmii biskupa Marcina Kromera.

Marcin Kromer (1512-1589), zwany „polskim Liwiuszem”, urodził się w Bieczu w spolonizowanej rodzinie mieszczańskiej. Otrzymał staranne wykształcenie, studiował w Akademii Krakowskiej, a także we Włoszech w Padwie i Bolonii, gdzie zdobył tytuł doktora. Po ukończonych studiach w 1540 r. dostał się na dwór biskupa krakowskiego Piotra Gamrata, a po jego śmierci do jego następcy Samuela Maciejowskiego, pełniącego również funkcję kanclerza wielkiego koronnego. W latach 1545-58 jako sekretarz królewski Zygmunta I Starego uczestniczył w wielu ważnych poselstwach. Wykonane na polecenie króla prace przy porządkowaniu archiwum skarbca koronnego na Wawelu, były dla niego impulsem do napisania dwóch dzieł: „Polska, czyli o położeniu, obyczajach, urzędach Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego” oraz „O pochodzeniu i czynach Polaków ksiąg trzydzieści”, za które król podniósł go później do stanu szlacheckiego. W latach 1558-64 był stałym posłem na dworze cesarza Ferdynanda I Habsburga. Jako znawca prowincji pruskiej, najpierw został koadiutorem, a w 1579 r. biskupem warmińskim zastępując zmarłego Stanisława Hozjusza. Kierując diecezją, Kromer zlecił sporządzenie pierwszej mapy Warmii oraz dokończył rozpoczętą przez swojego poprzednika wizytację diecezji. Jako zagorzały kontrreformator przestrzegał przepisów biskupa Maurycego Ferbera, zabraniających innowiercom posiadania ziemi na Warmii, konfiskował książki innowiercze i często skazywał innowierców na banicję. Ściśle współpracował z jezuitami w Braniewie i dbał o kierowane przez nich seminarium. Zatwierdził pierwszą regułę Zgromadzenia Św. Katarzyny w Braniewie, którego założycielką była bł. Regina Portmann, powiększył zbiory biblioteki biskupiej m. in. o rękopis Galla Anonima oraz ufundował pierwsze epitafium Mikołaja Kopernika w katedrze we Fromborku. Dzięki jego licznym dziełom historycznym, w tym „O sprawach, dziejach i wszystkich innych potocznościach koronnych polskich. Ksiąg XXX”, mieszkańcy XVI-wiecznej Europy mogli zapoznać się z Polską, jako państwem zorganizowanym, potężnym i wartym uwagi.


Literatura:
Achremczyk S., Marchwiński R., Przeracki J., „Poczet biskupów Warmińskich”, Olsztyn 1984
Leksykon Kultury Warmii i Mazur www.leksykonkultury.ceik.eu/index.php/Marcin_Kromer (dostęp 16.05.2018)

Zdigitalizowano i udostępniono dzięki uprzejmości Pana Janusza Moskala

Prawa do wizerunków cyfrowych: CC BY-NC-SA 4.0
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/legalcode.pl