• 1536 Wejścia

Gwałtowne przemiany społeczne w XIX w. skłoniły państwa europejskie do podejmowania pierwszych prób utworzenia powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych. Polacy pozostający wówczas pod zaborami objęci zostali trzema różnymi regulacjami prawnymi. Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r. władze II Rzeczpospolitej szybko przystępują do pracy nad ujednoliceniem ustawodawstwa, w tym również systemu ubezpieczeń społecznych. W 1934 r. ostatecznie powołany zostaje Zakład Ubezpieczeń Społecznych, obejmujący wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych: chorobowe, macierzyńskie, wypadkowe przy pracy i z chorób zawodowych, emerytalne robotników i emerytalne pracowników umysłowych oraz od bezrobocia. Polski system jest wówczas jednym z najnowocześniejszym w Europie. W czasie II wojny światowej działalność ZUS zostaje ograniczona przez niemieckiego okupanta i zupełnie przerwana przez ZSRR. Zaraz po wojnie ZUS wraca do roli krajowego koordynatora systemu ubezpieczeń, ale na krótko. Scentralizowane i komunistyczne państwo stara się ograniczyć działalność ZUS i już w 1950 r. zniesiono samodzielność funduszy ubezpieczeniowych, a finanse ubezpieczeń społecznych włączono do budżetu państwa. Ostatecznie w 1955 r. Zakład zostaje zlikwidowany, a jego zadania wzorem rozwiązań radzieckich w kwestii zasiłków przejmują związki zawodowe, a emerytur i rent Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej oraz prezydia rad narodowych. Dekret z 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, uporządkowywał stan prawny ubezpieczeń społecznych, ale również faworyzował określone grupy społeczne. Korzystniejszą regulacją świadczeń objęto górników i pracowników kolei, którzy objęci zostali odrębną administracją. Odrębną grupę stanowili również pracownicy służb mundurowych tj. wojska, funkcjonariusze bezpieczeństwa, Milicji Obywatelskiej i Służby Więziennej. Co ciekawe, w wymienionym dekrecie, emeryturę nazwano „rentą starczą”. Przysługiwała ona po osiągnięciu wieku starczego i okresie zatrudnienia 25 lat dla mężczyzn i 20 lat dla kobiet. Wiek starczy zależnie od dwóch wyróżnionych w dekrecie kategorii zatrudnienia wynosił od 60 do 65 lat dla mężczyzn i od 55 do 60 lat dla kobiet.


Literatura:
P. Makarzec, Ubezpieczenia społeczne w Polsce Ludowej, Zeszyty Naukowe WSEI seria: ADMINISTRACJA, 3 (1/2013), s. 103-115
Dekret z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Zdigitalizowano i udostępniono dzięki uprzejmości Pana Mirosława Melerskiego

Prawa do wizerunków cyfrowych: CC BY-NC-SA 4.0
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/legalcode.pl